Heimurinn hefur farið minnkandi á síðustu árum og þá sérstaklega fyrir Íslendinga með tilkomu internetsins og ódýrs flugs. Við þurfum ekki lengur að takmarka okkur við okkar litlu eyju, við getum unnið og búið hvar sem okkur dettur til hugar í þessum heimi. Á komandi árum mun þessi hugsun verða sterkari og fólk mun hætta að horfa til landamæra til að aðskilja fólk og hópa og mun þess í stað fara líta á heiminn sem eina heild.
Þessi sama þróun er líka að eiga sér stað í fyrirtækjarekstri þar sem íslenskir stofnendur hafa í raun ekki lengur neina þörf til að staðsetja fyrirtæki sitt á Íslandi. Þeir geta stofnað það hvar sem er í heiminum og í flestum tilfellum fer það bara eftir því hvar er hagstæðast fyrir þá að reka fyrirtækið og hvar þeir gætu hugsanlega búið sér til forskot á samkeppnisaðila sína. Íslenskt ríkisvald virðist þó ekki ennþá vera búið að gera sér grein fyrir þessari þróun því það virðist halda að íslenskir stofnendur muni bara stofna fyrirtæki hér á landi vegna þjóðræknis eða útaf því að þeir eru búsettir hér. Og ef ríkisvaldið fer ekki að breyta þessari hugsun sinni og fara að vinna í því að gera Ísland að samkeppnishæfara landi fyrir fyrirtæki þá er hugsanlegt að við munum á næstu árum fæla í burtu töluvert mikið af öflugum frumkvöðlum.
Ég tek stórt til orðana þegar ég spyr hvort Ísland sé að leggja frumkvöðla í einelti en skoðum aðeins íslenskt viðskiptaumhverfi samanborið við það sem gerist annarstaðar í heiminum.
Stofnun fyrirtækis skattlögð!
Flest lönd sem leggja áherslu á að styðja við nýsköpun gera sér grein fyrir því að það þurfi að vera auðvelt og ódýrt fyrir unga frumkvöðla að stofna fyrirtæki svo þeir geti nýtt orku sína og pening í að byggja upp sjálfa vöruna og reksturinn. Þess vegna hafa flest lönd gert ferilinn við að stofna fyrirtæki auðveldan og ódýran. Sem dæmi um það þá er skráningargjald á fyrirtækjum í Bandaríkjunum (Delaware) ca. kr.9.000- og í Danmörku er það alveg frítt. En á Íslandi kostar það eitt að skrá fyrirtæki kr.140.000-! Það er engin réttlætanlegur kostnaður á bak við þessa tölu frá Ríkisskattstjóra heldur var þetta einfaldlega sú tala sem var ákveðin sem sá kostnaður sem ætti að leggja á einstaklinga sem vilja stofna fyrirtæki. Ríkisvaldið er því þarna ekki að gera neitt annað en að skattleggja einstaklinga fyrir það eitt að vilja stofna fyrirtæki. Og allir þeir sem hafa farið út í eigin rekstur gera sér grein fyrir því að hver einasta króna skiptir máli þegar verið er að hefja rekstur og með þessu athæfi er verið að gera lífsmöguleika ungra fyrirtækja töluvert verri.
Hlutfé í fyrirtækjum
Þegar verið er að stofna fyrirtæki geta stofnendur þess sett inn í fyrirtækið hlutafé sem mun vera notað við rekstur fyrirtækisins. Yfirleitt þurfa fyrirtæki einhverja fjármuni til að hægt sé að reka það þangað til það nær að skapa sér nægjar tekjur til að standa undir sér. Mörg lönd hafa þó ákveðið að vera ekki með neitt lágmark á hversu mikið hlutafé sé sett inn í fyrirtækið og sem dæmi þá er ekkert lágmarks hlutafé í fyrirtæki í Bandaríkjunum og Kanada. Ísland aftur á móti er með lágmark kr.500.000- í hlutfaé í einkahlutafélög, það er reyndar hægt að starfa á eigin kennitölu án hlutafés en það eru ýmsar takmarkanir á því rekstrarformi. Norðurlöndin eru mörg með einhvert lágmark og t.d. í Danmörku er lágmarks hlutafé einhverjar 1.8 milljón svo Ísland er langt frá því að vera með hæðsta hlutafjárlágmarkið. En ég átta mig ekki alveg sjálfur á afhverju við þurfum að hafa lágmarks hlutafé í fyrirtækjum, ef önnur lönd geta komist upp með að sleppa því afhverju ættum við ekki líka að geta það? Við viljum reyna gera ungum frumkvöðlum auðvelt fyrir svo þeir skapi verðmæti fyrir þjóðina.
Skylda að greiða laun
Á Íslandi er skylda fyrir öll fyrirtæki að greiða út laun, og ég hef heyrt um mörg tilfelli þar sem nýstofnuð fyrirtæki hefur verið sagt að þau verði að greiða sér út laun jafnvel þótt svo að tekjurnar væru ekki farnar að standa undir laununum. Þetta þýðir það að eigendur byrja að búa til launaseðla fyrir lágmarkslaunum sem þau geta ekki greitt sér en verða samt að greiða alla kostnaði af þeim til ríkisins. Og eins og ég sýndi fram á í greininni Ekki greiða þér laun, þá kostar það stofnendann ca.kr.124.000- í kostnað og skatt að greiða sér útborguð laun að upphæð 220.000-. Ríkisskattsjóri er þó sjaldnast að eltast við ung fyrirtæki varðandi þennan lið og í mörgum tilfellum er alveg litið framhjá því, en ef einstaklingur hringir í Ríkisskattstjóra og spyr út í þetta er honum tilkynnt að honum beri að greiða þetta. Ég þekki sjálfur þessi nákvæmu lög ekki nægjanlega vel til að ég geti vitnað í þau en það væri gaman að heyra frá ykkur ef þið þekkið betur til þeirra eða ef þið hafið reynslu af þessu.
Gjaldeyrishöft
Svo eru það gjaldeyrishöftin með allar sínar kröfur en þau gera íslenskum fyrirtækjum mjög erfitt fyrir að starfa á alþjóðamarkaði héðan frá Íslandi og er það nær undantekningalausn að fyrirtæki verði að stofna dóttur- eða móðurfélag á erlendri grundu til að geta komist hjá öllum þeim erfiðleikum sem fylgja gjaldeyrishöftunum. Ég ætla ekki að ræða hér um hvort gjaldeyrishöftin séu nauðsynleg fyrir efnahag okkar eða ekki en staðreyndin er bara sú að þessi gjaldeyrishöft gera frumvöðlum mjög erfitt fyrir og búa til en frekari rök fyrir því að færa starfssemi sína erlendis.
Fyrirlestur 12.nóv
Ég kem til með að vera með fyrirlestur á morgun, þriðjudaginn 12. nóvember kl 12:00 upp í Innovation House á Eiðstorgi þar sem ég fjalla um Íslensk frumkvöðlaumhverfi og ber það saman við það sem ég hef kynnst á heimsóknum mínum í Bandaríkjunum og Kanada. Ég mun nefna þessi ofantöldu atriði en einnig fara í hin ýmsu atriði sem aðgreina Ísland frá umheiminum.
Sjá frekar um fyrirlesturinn hér: https://www.facebook.com/events/691467444210433/